Bouwen.

Vroeger enzo

Ik weet niet hoe het bij jou was, maar ik zal acht, negen jaar oud geweest zijn toen ik mijn eerste bouwdoos opende. Een Harrier, 1/72, die ik met mijn vader bouwde. Ik weet niet meer of ik erom vroeg of dat iemand het simpelweg aan me had gegeven. In elk geval volgden toen een paar jaren waarin ik op de bekende manier, met lijmvlekken en alles, met wisselend succes bouwdozen in elkaar zette. Op mijn twaalfde bouwde ik nog een F-14 in 1/72 waarop ik bijzonder trots was (een kit die niet meer gemaakt wordt maar waarvan ik de decals en instructies wel heb weten te vinden, yeah!), daarna volgde weer een hiaat tot ongeveer mijn zeventiende. Mede door het lezen van de KIJK (je weet wel, toen je enige bron van informatie nog papier was) raakte ik geïnteresseerd in specifieke vliegtuigen en wilde ik weer verder met bouwen.

Vanwege praktische beperkingen nam ik me voor om in de kleinste schaal te gaan bouwen, 1/144. Mijn plan was (en is nog steeds), om alle belangrijke jagers in deze schaal ooit als collectie te hebben. In de roerige puberjaren staat modelbouw echter niet bepaald gelijk aan swag of iets dergelijks. Ik kende niemand die ook aan de hobby deed. Ik woonde in Vlissingen, dus ik was ook nog eens aangewezen op de speelgoedwinkel. Ik geef toe dat ik soms uit puberale gêne mijn dozen in liet pakken.

Student-zijn en bouwen gaat ook niet heel erg samen. Pas toen ik weer wat groter ging wonen pakte ik het weer op. Een belangrijk praktisch bezwaar, olieverf en de aanverwante milieu- en gezondheidsaspecten verdween toen ik op advies van Sjaak's Hobbyshop in Leiden (al 10 jaar vaste stek inmiddels), overstapte op acryl. Acryl is zoals je weet wateroplosbaar dus heel makkelijk te reinigen, het stinkt nauwelijks en het droogt lekker snel. Je oplosmiddel komt bovendien gewoon uit de kraan. Nog twee jaar later kocht ik mijn eerste airbrush, en kon het eigenlijk echt beginnen.

Het vak, zin en onzin

Voordat ik over termen als "goed" of "slecht" begin: ik geef mijzelf als bouwer misschien 3 van de 5 sterren, that's it. Ik zit in het frustrerende middengebied waar je jezelf eigenlijk geen beginnersfouten meer wilt permitteren maar waar de top je regelmatig behoorlijk onzeker kan maken. Het kan altijd beter. Zoals hiernaast. Dit is een fraai stukje werk van de Brit Willard Wigan, die zich helemaal op needle-art heeft geworpen, en daar zeer terecht de titel MBE voor heeft gekregen.


Aan een wetenschapper hoef ik niet uit te leggen dat de eeuwige tragiek van een model is dat het een benadering van de werkelijkheid is. Dat is ook eigenlijk geen punt. Net als bij een film schakel je gewoon je suspension of disbelief in en probeer je op te gaan in de illusie die je wordt getoond.

Wat is nou eigenlijk een goed model? Nou, ik denk dat een goed model aan drie eisen moet voldoen:

• De kleuren, afbeeldingen (decals), vorm, moeten kloppen met het onderwerp (dôh natuurlijk)
• Je moet zo min mogelijk kunnen zien dat het uit onderdelen bestaat uit een doos
• Het moet een verhaal vertellen, iets meer laten zien dan alleen de basale eigenschappen van het onderwerp.

Over het eerste punt valt verder weinig meer te zeggen. Het moet wel opgemerkt worden dat de instructies van zelfs de betere merken vaak niet kloppen wat betreft kleuren bijvoorbeeld, en dat de echte freak dus gaat zoeken naar foto-referenties. Maar dat maakt het ook weer leuk. Als je een heel specifieke uitvoering wilt, is er bovendien nog een ruime aftermarket voor onderdelen en decals waarmee je bijvoorbeeld een F-16A (het eerste model) naar de allerlaatste versie, de F-16I kan converteren als je wilt. Gaat je kosten, uiteraard.

Bij het tweede punt is het van belang dat je zorgvuldig dryfit (passen voor je lijmt), schuurt, snijdt en vooral voegt. Binnen bouwdozen heb je het goedkope assortiment. Italeri is daar een voorbeeld van. Italeri maakt voor 90% rukdozen die slecht passen, maar om de zoveel tijd hebben ze iets moois. Revell is een soort sinus met een hele redelijke evenwichtsstand. Voor de duurste merken moet je bij de Aziaten zijn. Merken als Tamiya en Hasegawa zijn echt fantastisch qua pasvorm. Alleen kost het je dus wel wat geld. Maar zelfs topdozen laten her en der bijvoorbeeld naden over waar ze niet horen. Om aan punt twee te voldoen zul je dan dus moeten voegen.

M4A2 Saipan Beach.

Over punt drie kan ik veel vertellen, maar het spreekwoordelijke plaatje hiernaast doet dat beter denk ik. Dit diorama heet "M4A2 Saipan Beach" en is gemaakt door de Hongaar Peter Horvath. Dit is natuurlijk echt absolute topklasse. De roest, de kinderen, alles vertelt een verhaal van decennia in één klap, en het is ook nog eens op de werkelijkheid gebaseerd. Het hoeft geen uitleg dat het jaren kost om de benodigde technieken te beheersen, iets waar ik alleen maar van kan dromen. Overigens is ook dit model gewoon begonnen met een bouwdoos die je gewoon in de winkel kunt kopen natuurlijk.

De andere afbeelding rechts spreekt natuurlijk eveneens voor zich. Ik weet het niet hoor, maar ik proef bijna zeezout als ik dit zie. Het zeewater maak je door middel van een speciaal soort polymeer dat heel langzaam uithardt. Omdat je er voortdurend bij moet zijn om op het juiste moment het juiste deel bij te werken, mag je gerust 8 uur jezelf in een bunker afsluiten. Maar het resultaat is er dan ook naar! Racisme is natuurlijk totaal incorrect. Maar het moet gewoon gezegd worden: het allerbeste werk komt gewoon heel vaak uit Aziatische handen, vooral als het op kleine schaal is. Ik heb 1/144-modellen gezien door Aziaten waarbij ik echt door moest lezen om erachter te komen dat het niet 1/72 was, om het zo maar te zeggen. Het is sowieso een cultureel ding. Vorig jaar nog waren mijn ouders in Tokyo, waar ze zich vergaapten aan modelbouwwinkels ter grootte van een flinke supermarkt (en een veel te dure en veel te goede doos van het topmerk Eduard vandaan haalden die ik uit pure faalangst bijna mijd).

Maar net als bij films heeft suspension of disbelief ook zijn grenzen. Daar komt de eerdergenoemde tragiek om de hoek kijken: je kunt niet alles namaken. Rechts heeft een bouwer bijvoorbeeld het abseilen uit een Black Hawk geprobeerd na te maken. Nogmaals, ik heb me nog nooit aan een diorama gewaagd, maar je ziet op de vergrote afbeelding helaas een beetje te snel wat dit is om te kunnen geloven in wat het voor moet stellen. I see what you did there. 

Politiek

Revell 1/350 Bismarck

Modelbouw is niet altijd een kwestie van hoe ver je kunt gaan, soms is het ook een kwestie van hoe ver je wilt gaan. Om een voorbeeld te geven; zie de afbeelding. Dit is een bouwdoos van Revell, van de Bismarck, en Revell is een Duits bedrijf. In Duitsland is het printen en/of verspreiden van hakenkruizen nog steeds verboden. Dus levert Revell de doos met alleen decals voor dit detail van de boeg (in het echt vormde het hakenkruis trouwens een mooie X-marks-the-spot voor Geallieerde piloten). Iedereen weet natuurlijk heel goed wat er op dat witte ronde vlak hoort te staan. Maar ja... Ik ben zelf geen echte WO2-bouwer, en als dat wel zo was, dan zou ik eerlijk gezegd nog niet zitten te wachten op hakenkruizen in mijn woonkamer. Ook niet op schaal. Maar andere bouwers gaan juist weer voor realisme en bestellen die hakenkruizen dus op de aftermarket. Aan de ene kant is modelbouw volslagen a-politiek. Ik ken mensen waarvan ik zeker weet dat ze geen enkele extreemrechtse sympathie hebben die zeer enthousiast alleen Luftwaffe bouwen, met hakenkruizen. Het zegt echt helemaal niets. Aan de andere kant is de ongeschreven regel op vrijwel alle modelbouwmedia: politieke en religieuze discussies zijn uitgesloten. Het kan echt heel snel heel erg vervelend worden anders. Niets is bovendien saaier dan een ellenlange ongemodereerde discussie over wat nou beter is: de Su-27 of de F-15, geloof me. 

Tijdens de bouw zal ik je nog af en toe een inkijkje geven in de technieken die tegenwoordig (hopelijk) het verschil maken tussen die Harrier van toen en wat ik nu maak. Wat je te zien krijgt is niet jouw model trouwens. De vorm is dusdanig opmerkelijk dat het geen verrassing meer zou zijn.